Psychoterapie nurtu poznawczego i behawioralnego oparte są na współczesnych teoriach naukowych dotyczących funkcjonowania psychicznego człowieka i weryfikowane wynikami badań, nad ich skutecznością.

Pacjenci (klienci) i terapeuci pracują razem nad zidentyfikowaniem i zrozumieniem problemu w kontekście związku jaki występuje pomiędzy myślami, emocjami i zachowaniem danej osoby. W tej formie psychoterapii główny nacisk położony jest na trudności występujące „tu i teraz” – w bieżącym życiu pacjenta. Wspólny punkt widzenia na problem występujący u pacjenta ustalany jest wspólnie przez terapeutę i pacjenta. Następnie określane są konkretne cele terapii, czasu jej trwania, oraz strategie terapeutycznych, których zasadność i skuteczność jest poddawana ciągłej ocenie.

Terapie poznawcze i behawioralne maja zastosowanie jako indywidualna forma terapii, a także jako terapia rodzinna, małżeńska, grupowa. Podejścia te mogą przyjść z pomocą każdemu, niezależnie od poziomu inteligencji, rasy, kultury, płci czy orientacji seksualnej.

Psychoterapeutami poznawczo-behawioralnymi są zazwyczaj osoby profesjonalnie związane z opieką zdrowotną – lekarze, psycholodzy, pielęgniarki, pracownicy socjalni.